اساسا سردرد یک واکنش دفاعی است در برابر خستگی و دغدغه ها ودلهره های درونی ، توان سازگاری هرکس با اوضاع دشوار زندگی ، وابسته به شخصیت و خلق وخوی اوست ، اما هنگامی که دشواریها از حد معینی در گذرد ، سازگاری از میان می رود و سردرد پدید می آید. این حد و مرز ، درمورد اشخاص مختلف ، متفاوت است . سردرد به خودی خود یک بیماری نیست ، بلکه از نشانه های بیماری است ، احساسی است واقعی و بسیار ناگوار . ممکن است نشانه نوعی ناراحتی و اختلال باشد که با مغز شخص ، یا یکی از اندامهای او یا شخصیت وی یا محیط زندگی و اطرافیان ارتباط دارد و نیز ممکن است ترکیب و آمیزه ای از این عوامل مختلف باشد . بیشتر سردردها گذرا هستند و اهمیتی ندارند اما گاهی هم ممکن است سردرد نشانه و مقدمه ی یک بیماری خطرناک باشد. به همین دلیل ، کسانی که به سردرد مزمن مبتلا هستند ، حتما باید به پزشک مراجعه کنند .
دو نوع سردرد متداول داریم : اولی دراثر انقباض عضلانی پدید می آید و این همان سردرد معمولی است ، دومی در اثر اتساع ( گشادگی ) رگهای مغزی پدید می آید ، و این سردرد عروقی از نوع میگرن است و حدود 90 درصد کسانی که از سردرد شکایت دارند ، به یکی از این دو نوع مبتلا هستند . برای دوری از سردرد از نظر پزشکی دو راه وجود دارد : پیشگیری و معالجه . بهترین شیوه پیشگیری آن است که به بیماری کمک کنیم تا خودش بفهمد که در برابر خستگی و دلهره ها و ناراحتیها چگونه می توان مقاومت کند . برخی از داروهای آرام بخش یا مسکن نیز موثرند . این داروها ،موقتا حساسیت و آسیب پذیری دستگاه عصبی را در برابر مشکلات کاهش می دهند و مقابله ی آسانتر با دشواریهای زندگی را ممکن می سازند . اما باید یاد آوری کرد که هیچ کدام از این داروها علت اصلی سردرد را از بین نمی برد .
در مورد بیشتر سردردهای خفیف ، خوردن یک داروی مسکن درد همراه با یک آرام بخش معالجه موثری است ، چرا که اولی نوعی بی حسی در برابر درد به وجود می آورد ، و دومی از واکنش شدید اعصاب در برابر درد می کاهد ، اما داروی مسکن نباید مواد مخدر داشته باشد . این شیوه معالجه در مورد میگرن موثر نیست ، معالجه میگرن پیچیده تر است و در این مورد می باید ریشه درد را قطع کرد . میگرن علاوه بر سردرد برخی نشانه های ویژه دیگر نیز دارد ، مثل اختلال در بینایی همراه با درد شدیدی که معمولا فقط نیمی از جمجمه را فرا می گیرد حالت تهوع ، وگاهی حتی اختلال عمومی در برخی از اعمال بدن که نتیجه اش سرگیچه ، تب و لرز و تعرق بیش از اندازه است.
از سالهای 1930 به بعد میگرن را معمولا با دارویی به نام تارترات ارگوتامین معالجه می کردند . از بیست سال پیش بدین سو ، داروهای گوناگون دیگر ساخته شده اند که بیشتر برای پیشگیری به کار می روند و نتایج خوبی هم داشته اند. اما هنوز هم نمی توان گفت که داروی قطعی معالجه میگرن کشف شده است . احتمالا گروه خاصی مبتلا به میگرن نمی شوند ، با این همه می توانیم بگوییم که مبتلایان به میگرن معمولا اشخاصی هستند ، باهوش ، حساس ، دقیق و منظم که در میان اجداد خود افراد مبتلا به میگرن داشته اند ، این اشخاص در کشمکش با دشواریهای زندگی ذخیره تاب و توان خود را از دست می دهند ، در نتیجه حالتی پدید می آید که گاهی با تغییراتی در رگهای مغز همراه است . همین تغییرات سبب بروز اختلالهایی می شوند که به آنها اشاه شد . معمولا اشخاص مبتلا به میگرن ، تربیت خش و سختگیرانه ای داشته اند ، و همین امر مانع آن شده است که بتوانند حس پرخاشگری خود را در راه مثبت و مفیدی به کار اندازند.
اغلب برخلاف میل خود ، وادار به انجام کارهای دشواری شده اند که افزون از توان آنان بوده است و به همین دلیل گرفتار نوعی احساس بی لیاقتی و ناکامی شده اند . معالجه همه سردردهای مزمن از جمله میگرن ، پیش از همه در قلمرو کار پزشک خانواده قرار دارد . البته اگر تشخیص علل سردرد خیلی دشوار باشد ، او می تواند از پزشک متخصص اعصاب و یا روانپزشک نیز کمک بگیرد . اما در هر حال یک پزشک عمومی که واکنشهای عصبی بیمار را تعادلی می بخشد و به او کمک می کند تا به روشنی بفمد که چه موقعیتی قرار دارد ، برای تسکین درد بیماری شایستگی کافی را دارد.
آیا سردردهای معمولی بیشتر از میگرن شیوع دارند؟ اعتماد مطلق به آمار دشوار است ، زیرا مبتلایان به سردرد بیشتر اوقات خود به مداوای خویش می پردازند ، انها تنها هنگامی به پزشک مراجعه می کنند که سردرد شان چنان شدید و مزمن بشود که مانع انجام کارهای روزانه شان گردد. می توان تخمین زد که شیوع سردرد معمولی ده بار بیشتر از میگرن است ، همچنین به نظر می رسد که سردرد معمولی هم در مناطق شهری و نزدیک شهرها رواج دارد تا روستاها علت آن است که زندگی شهرنشینان و ساکنان حومه شهرها با هیجان و خستگی ممتد و مستمری همراه شده است و در روزگار ما هم هر روز عده بیشتری در شهرها و حومه آنها سکوت می گزینند .
خستگی چشمها نیز ممکن باعث سردرد شود اما در این مورد میان ناراحتی خفیف چشم و سردرد شدید باید فرق گذاشت . دوربینی چشم ، آستیگماتیسم یا عدم تطابق عضلات چشم ، ممکن است سبب سردرد بشود . اما همین واکنشهای یکسان پدید نمی آورد مثلا بیمار عصبی ، حتی پیش از مراجعه به چشم پزشک معمولا متقاعد می شود که باید عینک بزند و حتی ممکن است با استفاده از عینکی که شیشه های معمولی دازد سردردش تخفیف یابد .
در هوای آلوده و زیاده روی در استعمال دخانیات که باعث افزایش گاز کربنیک در خون انسان ، ممکن است سبب اتساع رگهای خونی بشود و در نتیجه سردرد را پدید آورد . به همین جهت می توان گفت که هوای آلوده و اتاقهای پر از دود سیگار احتمالا سبب می شوند . با این همه بیشتر سردرد هایی که در اتاقهای پر از دود پدید می آیند ناشی از واکنش روانی اشخاص هستند .
درمانهای متعدد و ساده ای برای رفع سردردهای اتفاقی و معمولی عبارتند از : قهوه ، هوای آزاد ، ورزش سبک یا تغییر موقت در محل کار و زندگی . می توان زیاده روی در مصرف داروهای مسکن ممکن است سبب تحریک مخاط معده و رودها بشود و اختلالهای گوارشی را به وجود آورد .
سردردهای دیگری نیز هستند که نشانه ای از بیماریهای حاد می باشد که از جمله میتوان به برخی از انواع سردرد اشاره کرد : سردردهایی که همیشه در ناحیه مشخصی از سر پدید می آیند ، سردردهایی که قبلا با داروی معینی تسکین پیدا می کرده اند اما ناگهان در برابر دارو مقاومت نشان می دهند ، سردردهایی که با اختلال در شخصیت و روان شخص همراهند ، سردردهای بسیار شدیدی که ناگهان رخ می نمایند ، سردردهایی که با نشانه های عصبی مثل تشنج ، ضعف و اغما ، بیحسی و فلج در نوک اعضای بدن ، و دو بینی همراه هستند ، سردردهایی که با اختلالهای جسمی همراهند مثل خونریزی در هریک از سوراخها و منافذ بدن ، کم شدن ورن و غیره در تمام مواردی که گفته شد ، حتما باید به پزشک مراجعه کرد . اما اگر گاه به گاهی ، مختصر سردردی دارید ، تحمل کنید که زندگی هم دردسر دارد و هم سردرد.
