سینوزیت بیماری سینوس های هوایی است که در آن یک یا چند عدد از سینوس ها دچار التهاب می شوند . سینوزیت حاد معمولاً چند هفته طول می کشد در حالیکه سینوزیت مزمن دوره طولانی تری دارد .
علائم و نشانه ها :
علائم کلاسیک سینوزیت عبارتند از احتقان بینی ، ترشحات سبزرنگ بینی ، درد در صورت یا دندان ها ، درد چشم ها ، سردرد و سرفه های شبانه . بعضی بیماران همچنین از تب ، بی حالی ، بوی بد دهان و گلو درد شکایت دارند ، سینوزیت معمولاً بدنبال یک سرماخوردگی که پس از چند روز خوب نشده است و یا بدتر شده است دیده می شود . تشخیص سینوزیت مزمن کمی سخت تر است . علائمی که در بالا ذکر شد به شکل خفیف تر اما طولانی تری وجود دارد . سینوزیت مزمن در افرادی که آلرژی دارند شایعتر است .
علل و عوامل خطر ساز :
چهار جفت سینوس در اطراف حفره بینی قرار دارد . این سینوس ها توسط مجاری ریزی به بینی راه دارند . سینوس های بینی حفراتی در درون استخوان های صورت هستند که توسط یک لایه مخاط مفروش شده اند . سینوس ها به طور طبیعی ترشحات موکوس ( مخاطی ) تولید می کنند که بدرون بینی تخلیه می شوند . سینوزیت ( التهاب سینوس ها ) معمولاً وقتی رخ می دهد که حداقل یکی از سه حالات زیر رخ دهد :
- منفذ سینوس ها بسته شود .
- مژک های سلولهای مخاطی که باعث حرکت موکوس به خارج از سینوس می شوند درست کار نکنند .
- مقدار زیادی موکوس تولید شود . این حالت معمولاً التهاب سینوس ها است .
هر نوع ترکیبی از حالات فوق می تواند باعث سینوزیت شود .
دلایل متفاوت بروز سینوزیت :
سینوس ها حفره های بسته ای هستند که یک روزنه ( مجرای ) کوچک به سوی بینی دارند . ده هزار لیتر هوایی که روزانه استنشاق می کنیم ابتدا توسط بینی قبل از این که وارد این مجراها شوند ، تصفیه ، گرم و مرطوب می شوند . هنگامی که مخاط بینی احتقان پیدا می کنند هوا دیگر داخل سینوس ها نمی شود ، بنابراین آنها محل مناسبی برای رشد باکتری ها و عفونت های گوناگون می شوند . برخی از عوامل نیز بروز این حالت را تسهیل می کنند . این علت ها عبارتند از :
زکامی که خوب مداوا نشده است : پنج تا ده درصد از زکام هایی که در درمان آنها بی توجهی شده به صورت سینوزیت در می آیند . اگر شما مستعد ابتلا به این نوع عفونت هستید ، زکام خود را قبل از این که سینوس هایتان درگیر شوند ، درمان کنید (به وسیله قطره های ضدعفونی کننده ، داروهای استنشاقی و ... )
عامل محیطی : سرما ، اتمسفر مرطوب یا خیلی خشک ( فضای بسیار گرم ، هوای راکد اتاق و ... ) تغییرات اقلیمی شدید ، آلودگی هوا و ... عواملی هستند که اهمیتشان با توجه به حساسیت هر شخص تغییر می کند .
آلرژی : آلرژی تمام مواد حساسیت زا ( پشم گربه ، حشرات و ... ) نیز می توانند مؤثر باشند .
عفونت دندان : دندان های آسیا و پیشین فک بالائی نزدیک به سینوس های فکی آرواره ای هستند . دو حالت وجود دارد ؛ یا دندان عفونت دارد و یا با آمالگامی پر شده که یک قسمت از آن وارد یکی از مجاری سینوسی آرواره ای شده است . در صورت احتمال چنین پیشامدی حتماً با دندانپزشک مشورت کنید . با این حال حتی با مداخله ای دکتر ممکن است سینوسی که منشأ آن عفونت دندانی است باز هم تداوم پیدا کند .
بروز سینوزیت بر اثر یک ناهنجاری کالبد شناختی ( آناتومیک ) ، مادرزادی و یا سانحه : انحراف تیغه بینی ، مجراهای سینوسی بسیار تنگ ، پولیپ بینی ( که معمولاً منشآ آلرژی دارد ) نیز می تواند اتفاق بیفتد .
بعضی مردم اصلاً دچار سینوزیت نمی شوند در حالیکه بعضی دیگر مکرراً دچار سینوزیت می شوند . ( مثل آنهایی که سیستیک فیبروزیس دارند ) سینوزیت معمولاً بدنبال عفونت تنفسی مثل سرماخوردگی بوجود می آید . عفونت راههای تنفسی فوقانی یا واکنش های آلرژیک باعث التهاب و تورم بافت های اطراف منافذ سینوس ها و بسته شدن آنها می شود . بسته شدن سینوس ها باعث تجمع موکوس در آنها می شود که در نتیجه آن سینوس ها جایی بسیار مناسبی برای رشد باکتریها و قارچ ها می شود .
افرادی که دارای ضعف سیستم ایمنی هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا هستند.
همانطور که اشاره شد شایعترین دلایل سینوزیت عفونت راههای تنفسی فوقانی و رینیت ... آلرژیک می باشد . عوامل خطرساز دیگر شامل سابقه آسم ، استفاده بیش از حد از داروهای دکونژستان ، انحراف تیغه بینی ، تومورهای بینی یا صورت ،پولیپ های بینی ، جسم خارجی و ... می باشند .
عوامل فوق به طور معمول باعث بسته شدن منافذ سینوس ها می شوند . و بدنبال آن سینوزیت رخ می دهد . بیماریهایی که باعث ضعف سیستم ایمنی می شوند و بیمار را مستعد به ابتلا به بیماریهای عفونی می کنند . این بیماریها عبارتند از : ابتلا به ایدز ، سرطان و بیماریهایی که جهت درمان آنها از شیمی درمانی یا داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مثل کورتون استفاده می شود . بعضی بیماریهای ژنتیکی که باعث اختلال کارکرد مژک های سلولی معروف به سلیاها می شوند نیز جزء عوامل خطر سینوزیت محسوب می شوند . این بیماریها عبارتند از بیماری سیستیک فیبروزیس ، سندرم کارتاژنر و سندرم سلیای غیرمتحرک . به خاطر داشته باشید که بیماریهای فوق افراد را مستعد به ابتلا به سینوزیت می کنند چرا که آنها باعث می شوند سینوس ها جای مناسبی برای رشد باکتریها و دیگر عوامل بیماریزا بشود و همه افراد مبتلا به یکی از بیماریهای فوق الزاماً دچار سینوزیت نخواهند شد .
متخصصین معمولاً موارد سینوزیت را به سه دسته تقسیم می کنند:
1 - سینوزیت حاد که 3 هفته یا کمتر به طول می انجامد.
2 - سینوزیت مزمن که معمولاً 3 تا 8 هفته طول می کشد اما ممکن است ماه ها یا حتی سال ها ادامه یابد.
3 - سینوزیت راجعه که چندین حمله حاد در طول یک سال را شامل می شود.
علائم
محل درد بستگی به سینوسی دارد که گرفتار شده است:
- اگر سردرد شما، صبح ها در زمان بیدار شدن از خواب بروز کند، به صورت کاملاً مشخص به وجود مشکلی در سینوس اشاره دارد.
- درد در پیشانی، در محل سینوس های پیشانی در زمان لمس، نشان می دهد که سینوس های پیشانی التهاب دارند.
- عفونت سینوس های فک بالا می تواند سبب درد در فک و دندان های بالایی و دردناکی گونه ها در زمان لمس کردن شود.
- از آنجایی که سینوس های پرویزنی نزدیک مجاری اشکی در گوشه چشم ها قرار دارند، التهاب این حفرات اغلب سبب تورم پلک ها و بافت های اطراف چشم ها و درد در بین دو چشم می گردد. التهاب سینوس پرویزنی همچنین می تواند در زمان لمس کناره های بینی، ایجاد درد نماید و اختلال در حس بویایی و پری و گرفتگی بینی را به همراه داشته باشد.
- گرچه سینوس های پروانه ای کمتر گرفتار می شوند، عفونت در این منطقه می تواند سردرد، درد گردن و درد عمیق در بخش فوقانی سر را سبب شود. البته بیشتر مبتلایان به سینوزیت (در زمان لمس شدن )، درد و دردناکی را در چندین نقطه تجربه می کنند و علائم آنها معمولاً به روشنی محل درگیری سینوس ها را نشان نمی دهد. سایر علائم سینوزیت می تواند شامل تب، ضعف، خستگی، سرفه ای که احتمالاً شب ها شدیدتر می شود، آبریزش یا احتقان بینی باشد. به علاوه، تخلیه ترشحات مخاطی سینوس پروانه ای یا سایر سینوس ها در پشت حلق می تواند گلودرد ایجاد کند. تخلیه ترشحات همچنین می تواند غشاهای پوشاننده حنجره (مجرای تنفسی فوقانی) را تحریک نماید. اما هر کس که این علائم را داشته باشد، لزوماً سینوزیت ندارد. در موارد نادر، سینوزیت حاد می تواند عفونت مغز و سایر عوارض جدی را به دنبال داشته باشد.
علل سینوزیت حاد
در بیشتر موارد سینوزیت حاد با یک سرماخوردگی شروع می شود که عامل آن یک ویروس است. این سرماخوردگی های ویروسی علائم سینوزیت را به وجود نمی آورند، اما حتماً سینوس ها را ملتهب می کنند. هم سرماخوردگی و هم التهاب سینوس ها معمولاً در مدت دو هفته بدون درمان بهبود پیدا می کنند، اما وجود التهاب می تواند توضیح دهد که چرا ابتلا به سرماخوردگی احتمال ابتلا به سینوزیت حاد را افزایش می دهد.
علل سینوزیت مزمن
تعیین علت سینوزیت مزمن، دشوار است. برخی پژوهشگران فکر می کنند که این یک بیماری عفونی است، اما سایرین در این مورد مطمئن نیستند. سینوزیت مزمن، یک بیماری التهابی است که اغلب در مبتلایان به آسم بروز می کند. اگر شما آسم دارید، ممکن است سینوزیت مزمنی داشته باشید که در مواردی وخامت می یابد؛ اگر نسبت به موارد آلرژی زای موجود در هوا از قبیل گرد و غبار، قارچ و گرده حساسیت دارید که التهاب بینی ناشی از آلرژی را سبب می شوند، ممکن است مبتلا به سینوزیت مزمن بشوید. پاسخ ایمنی به مواد خارجی موجود در قارچ ها می تواند سبب حداقل برخی از موارد سینوزیت مزمن باشد. به علاوه کسانی که به قارچ حساسیت دارند، ممکن است به علت آلرژی به قارچ به سینوزیت مبتلا شوند. اگر در معرض ابتلا به سینوزیت مزمن هستید، هوای مرطوب، به ویژه آب و هوای مناطق شمالی یا آلوده کننده های موجود در هوا و ساختمان ها می تواند شما را دچار این بیماری کند.
تشخیص
از آنجا که به دلیل ابتلا به بیماری هایی مثل سرماخوردگی ، بینی شما می تواند دچار گرفتگی و احتقان شود، ممکن است احتقان ساده بینی را با سینوزیت اشتباه بگیرید، اما سرماخوردگی معمولاً در حدود 7 تا 14 روز طول می کشد و سپس بدون درمان، خوب می شود. سینوزیت مزمن اغلب بیشتر طول می کشد و علائم آن به طور مشخص بیشتر از یک سرماخوردگی ساده است. پزشک با گوش دادن به شرح حال شما، انجام معاینه بالینی، درخواست رادیوگرافی و در صورت لزوم MRI یا سی تی اسکن می تواند سینوزیت را تشخیص بدهد.
درمان
پس از تشخیص سینوزیت و شناسایی علت احتمالی آن، پزشک می تواند درمان هایی را برای کاهش التهاب و بهبود علائم تجویز کند.
سینوزیت حاد
اگر مبتلا به سینوزیت حاد هستید، پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- داروی ضد احتقان برای رفع پرخونی مخاط و گرفتگی بینی
- آنتی بیوتیک برای کنترل عفونت میکروبی در صورت لزوم
- مُسکـّن برای تخفیف درد
اما شما فقط برای چند روز مجاز به استفاده از قطره ها یا اسپری های ضداحتقان بینی موجود در بازار، با نسخه یا بدون نسخه پزشک هستید.
مصرف این داروها برای دوره های طولانی تر می تواند حتی منجر به احتقان و تورم بیشتر لوله های بینی شود.
اگر عامل سینوزیت میکروبی باشد، مصرف آنتی بیوتیک ها همراه با داروهای ضداحتقان خوراکی یا موضعی (برای بینی) می تواند کمک کننده باشد. پزشک می تواند آنتی بیوتیکی را تجویز کند که بر شایع ترین نوع باکتری عامل سینوزیت مؤثر باشد.
در بسیاری موارد، سینوزیت حاد بدون آنتی بیوتیک به خودی خود بهبود پیدا می کند اما در صورتی که همراه با سینوزیت، مبتلا به آلرژی نیز باشید، ممکن است برای تخفیف علائم آلرژی نیاز به دارو داشته باشید. اگر مبتلا به آسم هستید و سینوزیت گرفته اید، ممکن است آسم شما بدتر شود و باید با پزشکتان در تماس نزدیک باشید.
به علاوه ممکن است پزشک شما یک اسپری کورتونی بینی همراه با سایر درمان ها تجویز کند تا احتقان، تورم و التهاب بینی شما کاهش یابد.
سینوزیت مزمن
پزشکان اغلب درمان موفقیت آمیز سینوزیت مزمن را کار دشواری می یابند و می دانند که علائم، حتی پس از دریافت طولانی مدت آنتی بیوتیک ها ادامه می یابد. همانگونه که بحث شده است، ممکن است پزشکان برای درمان، از داروهای کورتونی مانند اسپری های کورتونی بینی استفاده کنند. بسیاری از پزشکان، سینوزیت مزمن را به عنوان یک بیماری عفونی با آنتی بیوتیک و داروهای ضداحتقان درمان می کنند. برخی دیگر از آنتی بیوتیک و اسپری استروئیدی بینی همراه با یکدیگر استفاده می کنند. برای تعیین اینکه بهترین شیوه درمان کدام است، نیاز به پژوهش های بیشتری است.
در برخی بیماران مبتلا به آسم، درمان سینوزیت مزمن با آنتی بیوتیک، بهبود چشمگیر علائم را به همراه دارد.
اگرچه داروهای خانگی نمی توانند عفونت سینوسی را درمان کنند، اما می توانند علائم شما را تسکین دهند:
- استنشاق بخار از یک دستگاه بخارساز یا یک فنجان آب داغ می تواند سینوس های ملتهب را نرم کند.
- اسپری نمکی بینی که می توانید آن را از داروخانه تهیه کنید، می تواند تسکین بخش باشد.
- استفاده از حرارت ملایم در اطراف بینی ملتهب می تواند شما را راحت تر کند. در صورت شکست درمان های دارویی، جراحی می تواند تنها جایگزین در درمان سینوزیت مزمن باشد. تحقیقات نشان می دهد که اغلب کسانی که جراحی کرده اند، علائم بهتر و کیفیت بهتر زندگی را تجربه کرده اند. در کودکان مشکلات اغلب با برداشتن آدنوئیدهای مسدود کننده گذرگاه میان بینی و سینوس، برطرف می شود. بزرگسالانی که سال ها مبتلا به آلرژی و بیماری های عفونی بوده اند، گاه پولیپ بینی پیدا می کنند که تخلیه مناسب را مختل می کند. برداشتن این پولیپ ها یا اصلاح تیغه انحراف یافته بینی، برای اطمینان از باز بودن راه های هوایی، اغلب بهبود قابل توجه علائم سینوس را در پی دارد. رایج ترین روش جراحی که امروزه انجام می شود، جراحی سینوس از طریق اندوسکوپی است که در آن، منافذ طبیعی سینوس گشاد می شوند تا امکان تخلیه را فراهم کنند. این نوع جراحی نسبت به جراحی معمول سینوس، با برش و خونریزی کمتری همراه است و عوارض جدی آن نادر هستند.
پیشگیری :
عفونت های راههای هوایی و آلرژی هارا بخوبی درمان کنید .
از سیگار کشیدن و آلودگی های محیطی اجتناب کنید .
از دمای بالا یا پائین ( تغییرات شدید دمای محیط ) پرهیز کنید چرا که باعث افزایش درد سینوس ها می شود .
از آنجا که رطوبت باعث رقیق شدن موکوس و راحت تر تخلیه شدن آن می شود بهتر است از بخور استفاده کنید تا باعث مرطوب شدن سینوس هایتان شود . همچنین توصیه به مصرف مایعات فراوان سودمند است .
استفاده از دکونژستان ها در هنگام عفونت مجاری هوایی ممکن است احتمال ابتلا به سینوزیت را کاهش دهد.
