بیماری برگشت محتویات معده به مری (سوزش سر دل یا ترش کردن):
بیماری برگشت محتویات معده به مری (Gastro Esophageal Reflux Disease) حالتی است که در آن محتویات معده به داخل مری بر می گردد و سبب آسیب دیدن مخاط مری می شود.
در حالت طبیعی بین مری و معده اسفنکتری وجود دارد که اجازه ورود مواد غذایی و آب از مری به داخل معده را می دهد ولی از بازگشت این مواد به داخل مری جلوگیری می کند. مواد غذایی بازگشته از معده که آغشته به اسید معده می باشند می توانند مخاط مری را آسیب رسانده و در صورت عدم درمان ممکن است عوارض متعددی به وجود آورد.
شیوع بیماری برگشت از معده به مری
حدود چهل درصد مردم جامعه، حداقل هر ماه یک مرتبه ترش می کنند و سوزش پشت جناغ سینه پیدا می کنند. در کشورهای غربی 7 تا 10 در صد مردم این بیماری را به طور متوسط یا شدید دارند. تعداد زیادی از افراد جامعه بیماری آنها خفیف است و ممکن است به پزشک هم مراجعه نکنند. این بیماری چند برابر شایعتر از زخم معده است. بیماری برگشت معده به مری در سنین بالاتر از 40 شایعتر است ولی زنان باردار بیشتر از بقیه افراد به این بیماری مبتلا می شوند بیماری برگشت محتویات معده به مری (سوزش سر دل یا ترش کردن)
چه کسانی برگشت از معده به مری دارند؟
همه شیرخواران دچار برگشت محتویات معده به مری می باشند ولی با بزرگتر شدن شیرخوار بتدریج این حالت از بین می رود، به طوری که افراد بزرگسال در حالت طبیعی برگشت از معده به مری ندارند یا بندرت دارند. افراد چاق و زنان حامله بیشتر از بقیه افراد در معرض این بیماری می باشند. کسانی که شبها غذای چرب (مثلا پیتزا) می خورند و پس از مدت زمان کوتاهی با معده پر به رختخواب رفته و می خوابند در معرض این بیماری می باشند. افراد سیگاری و افرادی که چای پر رنگ یا قهوه می خورند و یا افرادی که مشروبات الکلی می نوشند نیز در معرض این بیماری می باشند. بستن کمربند سفت و پوشیدن گن نیز سبب برگشت مواد از مری به معده می شود
علت بیماری برگشت از معده به مری چیست؟
در بعضی از افراد اسفنکتر بین مری و معده شل شده و خوب عمل نمی کند. در چنین افرادی مخصوصا در حالت خوابیده که شخص در حالت افقی قرار می گیرد، امکان برگشت محتویات معده به داخل مری وجود دارد.
در گروه دیگری از بیماران اسفنکتر بین مری و معده خوب عمل می کند ولی گاهی بدون دلیل و بطور موقت شل شده و اجازه بازگشت محتویات معده را می دهد.
در گروه سوم از بیماران اسفنکتر بین مری و معده سالم است ولی اختلاف فشار دو طرف آن زیادتر از معمول است. افراد چاق، زنان باردار و کسانی که کمر بند صفت می بندند خانمهایی که گن می پوشند در این گروه قرار می گیرند.
برگشت غذا از معده به مری مخصوصا در هنگام زور زدن و یا دولا شدن برای بستن بند کفش یا بلند کردن چمدان سنگین بخصوص بعد از یک وعده غذای سنگین رخ می دهد و بیمار ممکن است آنرا به صورت ترش کردن (برگشت مواد به داخل دهان و سپس بلع کردن آن) و یا سوزش پشت جناغ (سوزش سر دل) احساس کند
علائم بیماری برگشت از معده به مری
علائم این بیماری عبارتند از ترش کردن و سوزش پشت جناغ سینه، سوزش قسمت بالای شکم که حدود یک ساعت بعد از غذا خوردن شدیدتر می شود و با جویدن قرص آنتی اسید موقتا بهبودی می یابد از علائم دیگر این بیماری پر آب شدن ناگهانی دهان، صاف کردن صدا و یا هنگام بیدار شدن از خواب است. سرفه شبانه و بیدار شدن از خواب بعلت برگشت مواد ترش به داخل دهان و گاهی گوش درد و یا احساس یک لقمه در گلو در طول روز از علائم این بیماری است. بعضی از افراد ممکن است علائم چندانی نداشته باشند .
عوارض بیماری برگشت از معده به مری
1- عوارض تنفسی شامل حملات تنگی نفس و خس خس سینه شبیه به آسم، عفونت های تنفسی و سرفه مزمن
2- زخم شدن مری (5 در صد موارد)
3- تنگ شدن مری در 4 تا 20 درصد موارد که بصورت اشکال در بلع غذای جامد تظاهر می کند.
4- مستعد شدن مری برای ایجاد سرطان چنانچه سالها بیماری ادامه یابد و معالجه صحیح صورت نگیرد مخاط مری تغییراتی پیدا می کند و مستعد تبدیل به سرطان از نوع آدنوکارسینوما می شود
. پزشک چگونه بیماری برگشت از مری به معده را تشخیص می دهد؟
پزشک ابتدا با گرفتن شرح حال از بیمار و سپس با انجام اندوسکوپی و دیدن مخاط انتهای مری و نمونه برداری از آن به وجود بیماری و شدت آن پی می برد. با اندازه گیری pH قسمت انتهای مری که بوسیله دستگاه مخصوص انجام می گیرد برگشت محتویات معده به مری را می توان ثابت کرد. گرفتن عکس با اشعه x از مری و معده ممکن است عوارض بوجود آمده را نشان دهد
درمان بیماری برگشت از معده به مری:
درمان شامل دو قسمت است.
الف – درمان غیر دارویی که در حقیقت تغییر شیوه زندگی است و شامل:
1- رژیم گرفتن و به وزن مطلوب رسیدن فرد چاق است.
2- پر خوری نکردن و ترک سیگار.
3- پرهیز از خوردن مواد غذایی چون: غذای چرب، چای پررنگ، قهوه، مشروبات الکلی، پرتغال و آب پرتغال، آب گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی، ترشی جات، فلفل، سیر، پیاز خام، نعناع و عرق نعناع و بالاخره هر غذایی که بیمار را ناراحت می کند.
4- باز کردن کمربند، نپوشیدن گن یا کلیه بند و شال و غیره
5- دراز نکشیدن پس از فاصله پس از صرف غذا (تا 3 ساعت پس از صرف غذا دراز نکشد.)
6- جویدن آدامس
7- خوابیدن روی سطح شیبدار. بطوریکه پایه تخت در قسمت سر حدود 20 سانتیمتر بالاتر از پای تخت باشد. بدیهی است استفاده از متکای بلند فایده ای ندارد بلکه آرتروز گردن را تشدید می کند و هرگز توصیه نمی شود.
ب – درمان دارویی:
پزشک معالج اسید معده را با داروهایی نظیر رانیتیدین یا امپرازول مهار می کند و ممکن است از داروهایی که تخلیه معده به داخل روده را تسریع می کند هم استفاده کند ( مانند سیزاپراید یا متوکلوپراماید)
به طور کلی دوره درمان این بیماری 4 تا 6 ماه است و ممکن است بیش از یک سال هم طول بکشد. عود این بیماری پس از بهبودی کامل نیز بسیار زیاد است مشکلات درمان بیماری برگشت از مری به معده مشکلات عمده درمان عود بیماری است و اکثرا عود به علت عدم رعایت توصیه های انجام شده غیر دارویی بیمار است. تغییر شیوه زندگی و تغییر عادتهای یک فرد بسیار مشکل است. ترک سیگار خود، هفت خوان است. کم کردن وزن در یک فرد چاق، هفت خوان دیگری است که پیش روی بیمار است. عادت کردن بیمار با وضع جدید غذا خوردن، و حالت جدید خوابیدن کار ساده ای نیست. به طور کلی، بیمارانی موفقند که بتوانند هر چه سریعتر خود را با این توصیه ها وفق دهند و دستورات دارویی را بطور دقیق رعایت کنند و چشم امید به رحمت الهی داشته باشند.
