سرطان پوست ، روز به روز سیطره خود را بر جامعه بشری افزایش می دهد و با یاری نور آفتاب ، افراد بیشتری را به دام خود می کشاند . این بیماری ، از جمله سرطان هایی است که بیشترین شتاب را در میزان رشد سالانه دارد . هر سال که می گذرد شیوع این معضل پزشکی بیشتر می شود . از مهم ترین علل این افزایش ، تغییر عادات مردم در مواجهه با نور آفتاب است . امروزه در کشورهای مختلف دنیا آداب معمول در لباس پوشیدن ، به سمت عریان بودن گرایش پیدا کرده است و بسیاری از ورزش های تفریحی مانند شنا ، قایقرانی ، کوهنوردی و اسکی زیر نور مستقیم آفتاب انجام می شود .
در کشور ما ، بسیاری از روستاییان ، که مشاغلی مانند کشاورزی و دامداری دارند ، کوچک ترین اطلاع هستند از آثار مضر نور آفتاب ندارند و بدون هیچ ملاحظه ای ساعت های متمادی زیر نور آفتاب مشغول کار و فعالیت می شوند و این یکی از علل شایع بودن بیماری های مختلف پوستی به خصوص سرطان های پوست در این قشر زحمتکش کشورمان است .
در شهرهای بزرگ مانند تهران نیز کم نیست تعداد افرادی که از لزوم کاربرد کرم های ضد آفتاب بی اطلاع هستند .
از دیگر علل افزایش سرطان های پوست ، تخریب لایه ازون و گرم شدن درجه حرارت زمین است که علت اصلی آن ، صنعتی شدن جهان و تخریب منابع طبیعی ، و آلودگی محیط زیست با زباله های صنعتی است . نور آفتاب ، دشمن اصلی پوست است و مهم ترین علت پیری پوست و پیدایش چین و چروک هاست .
اشعه هایی که به زمین می رسند از سه جزء تشکیل شده اند : 1 – نور قابل رؤیت ( 50 در صد ) ، اشعه مادون قرمز ( 40 در صد ) و اشعه ماوراء بنفش ( 10 در صد ) . اشعه ماوراء بنفش یعنی عامل اصلی آسیب رساندن به پوست از طیف های مختلفی تشکیل شده است که مهم ترین آن ها اشعه های UVA وUVB هستند .
حال که متوجه شدیم ، نور آفتاب دشمن پوست و عامل اصلی چین و چروک صورت ، ایجاد لکه های و ایجاد سرطان های مختلف پوستی است ، قبل از پرداختن به بحث کرم های ضد آفتاب توجه شما را به چند توصیه در مورد چگونگی پرهیز از نور آفتاب جلب می کنیم :
1 – از هر گونه مواجهه غیر ضروری با نور آفتاب خودداری کنید . سعی کنید بین ساعت های 10 صبح تا 3 بعد از ظهرکه بیشترین میزان اشعه مضر آفتاب وجود دارد ( به خصوص در فصل تابستان ) از خانه یا محیط های سربسته خارج نشوید . سعی کنید در سایه حرکت کنید و از مکان هایی که نور آفتاب به طور مستقیم می تابد عبور نکنید .
2 – با روش های مختلف ، جلوی تابش نور آفتاب به پوست را بگیرید . مثلاً لباس های آستین دار و جوراب های ضخیم بپوشید . وقتی می خواهید از جایی عبور کنید که آفتاب مستقیم می تابد ، می توانید اگر مجله و یا چیزی مشابه آن را در دست دارید جلوی صورت خود بگیرید . حتی خانم هایی که چادر می پوشند ، با دقت آن را مقابل صورت قرار دهند . در مورد دست ها نیز بهتر است دستکش بپوشید و یا آن ها را زیر چادر نگه دارید . داخل خانه یا جاهایی که پوشش کامل ندارید به هیچ وجه در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و از سایبان ، چتر ، و یا کلاه های لبه دار استفاده کنید . استفاده از این کلاه ، به ویژه برای افرادی که در مزارع کار می کنند ، بسیار مهم است . اندازه لبه این کلاه ها ، باید حداقل5/7 سانتی متر باشد .
3 – هر روز به طور مرتب از فرآورده های ضد آفتاب استفاده کنید . به نوشته های روی جعبه این فرآورده ها دقت کنید و عدد مربوط به عیار حفاظتی یا SPF را بخوانید ؛ این عدد باید حداقل برابر15 باشد . حتی در فصل زمستان و در هوای ابری و حتی در مواقعی که در منزل هستید نیز از ضد آفتاب استفاده کنید .
4 –از برنزه کردن پوست بپرهیزید و کمتر حمام آفتاب بگیرید . از رفتن به سالن های مخصوص برنزه کردن پوست که از اشعه مصنوعی فرابنفشA برای این کار استفاده می کنند خودداری کنید . در صورتی که خیلی تمایل دارید که رنگ پوستتان برنزه باشد ، از کرم های مخصوص برنزه کردن استفاده کنید تا ضمن در امان ماندن از اشعه آفتاب رنگ دلخواهتان را نیز به دست آورید ؛ البته استفاده از این کرم ها نیز بی ضرر نیست .
5 – از آموزش به دیگران غافل نباشید ، به خصوص به کودکانتان یاد بدهید که از آفتاب دوری کنند . دوران کودکی ، مهم ترین سن از نظر دریافت اشعه مضر آفتاب است و بسیاری از عوارض آفتاب که در سنین میانسالی و پیری ظاهر می شود به ویژه یکی از سرطان های بسیار خطرناک پوست به نام ملانوم بدخیم ، حاصل تماس با آفتاب در سنین کودکی است . کودکان به دلیل فعالیت بیشتر و بازی های خاص این دوران کودکی ، بیشتر در معرض تابش آفتاب قرار می گیرند ؛ لذا از پوشاندن لباس های بدون آستین به آن ها ، به خصوص در فصل تابستان ، خودداری کنید و آنها را به استفاده از کلاه عادت دهید . آموزش به کودکان در زمینه دوری از آفتاب و استفاده از ضد آفتاب ها اهمیت زیادی دارد . به دیگر افراد بزرگسالی که نسبت به این مساله آگاهی ندارند هشدار دهید و آن ها را از خطرهای آفتاب آگاه سازید .
استفاده از ضد آفتاب برای جلوگیری از سرطان پوست و پیری زودرس و دیگر آثار مخرب آفتاب ضروری است . در حقیقت ، استفاده از یک ضد آفتاب مناسب میزان تأثیر اشعه ماوراء بنفش را بر روی پوست کاهش می دهد و علاوه بر جلوگیری از آثار دیررس آفتاب مثل سرطان ، از آثار زود رس آن مثل آفتاب سوختگی ، قرمزی و تیره شدن پوست نیز می کاهد . در صورتی که به طور مرتب از ضد آفتاب استفاده کنید ، احتمال ایجاد لکه های پوستی به ویژه روی صورت بسیار کمتر می شود . همچنین ، ضد آفتاب به دلیل جلوگیری از تخریب الیاف پروتئینی پوست ، یعنی کلاژن و الاستین ، از پیر شدن پوست افتادگی آن ، پیشگیری می کند .
به صور کلی ، دو نوع ضد آفتاب وجود دارد : ضد آفتاب های فیزیکی و ضد آفتاب های شیمیایی . در ساختمان ضد آفتاب های شیمیایی ، از موادی مانندPABA ، سالیسیلات ها و سینامات ها که جلوی اشعهUVB را می گیرند و بنزوفنون ها و دی بنزوئیل متان ها که جلوی اشعهUVA را می گیرند ، استفاده می شود . البته گاهی پیش می آید که افراد به یکی از این مواد حساسیت دارند و استفاده از این مواد موجب قرمزی و خارش پوست صورت آن ها می شود . در ساختمان ضد آفتاب های فیزیکی ، از موادی مانند اکسید روی و دی اکسی تیتانیوم استفاده می شود که احتمال حساسیت به آن ها بسیار اندک است . توصیه ما این است که برای کودکان و نیز در افراد مبتلا به بیماری های پوستی خاص که پوست آن ها تحریک پذیر است ، از ضد آفتاب های فیزیکی استفاده شود .
به چند نکته بر روی برچسب ضد آفتاب دقت کنید : شمارهSPF آن باید حداقل 15 یا بالاتر باشد . مقاوم و یا عایق در برابر آب باشد . ضد تعریق و شست شو باشد . جلوی اشعه هایUVA و UVB را بگیرد . تاریخ مصرف آن نگذشته باشد . ساخت یک شرکت معتبر باشد و تقلبی نباشد .
توصیه می کنیم انتخاب ضد آفتاب مناسب برای پوست خود را به یک متخصص پوست واگذار کنید ؛ چون هر نوع ضد آفتابی برای هر پوستی مناسب نیست . به عنوان مثال ، برای پوست های مستعد به آکنه ( جوش غرور جوانی ) و چرب ، باید از ضد آفتاب هایی استفاده کر دکه حداقل چربی را داشته باشند یا به اصطلاحoil free باشند . کیفیت برخی محصولات خارجی بسیار خوب است ( البته نه همه آنها ) و البته قیمت بالایی هم دارند ، با توجه به اینکه ضد آفتاب را باید به طور مداوم استفاده کرد و با توجه به اینکه شرکت های مختلفی در کشورمان ضد آفتاب های متنوع و بعضاً با کیفیت های قابل مقایسه با انواع خارجی تولید کرده اند برای اکثر خانواده ها استفاده از ضد آفتاب های ایرانی تایید شده توسط متخصصان پوست اقدامی مقرون به صرفه و مناسب است . تجربه خود شما در انتخاب ضد آفتاب هم بسیار مهم است . ضد آفتابی که مثلاً برای دوست شما بسیار مناسب است می تواند برای شما مضر باشد . ممکن است شما یک ضد آفتاب خوب و با قیمت بالا تهیه کنید ؛ اما هنگام استفاده احساس راحتی نکنید مثلاً احساس گرمی و خفکی داشته باشید یا به آن حساسیت داشته باشید و پوستتان قرمز شود یا خارش پیدا کند . از همه مهم تر اینکه ممکن است صورت شما هنگام مصرف آن جوش بزند . همه اینها ، علل خوبی برای عوض کردن ضد آفتاب است . آنقدر تجربه کنید تا نوع مناسب را برای پوست خود بیابید .
استفاده از ضد آفتاب در دوران کوودکی حتی مهم تر از جوانی است ؛ بنا بر این کودکانتان را به مصرف آن عادت دهید . هر روز باید از ضد آفتاب استفاده کنی و حتی در فصل زمستان و در هوای ابری نیز آن را ترک نکنید در صورتی که در فصل زمستان یا در هوای ابری هستید و کارتان در خانه و محلی است که نور مستقیم آفتاب وجود ندارد ، مصرف یک بار در روز ضد آفتاب کافی است ؛ اما در صورتی که در بیرون خانه و در هوای آفتابی قرار دارید هر 3 تا 4 ساعت ضد آفتاب مصرف کنید . در مصرف ضد آفتاب صرفه جویی نکنید . به دلیل گرانی قیمت ، بعضی از مصرف کنندگان فقط پوست خود را کمی چرب می کنند که این کافی نیست برای صورت باید حدود نصف قاشق چای خوریی معادل یک بند انگشت ضد آفتاب استفاده کرد . ضد آفتاب فقط مخصوص صورت نیست و باید به هر قسمت از پوست که روباز باشد مانند گردن ، گوش ها و پشت دست ها مالیده شود . ضد آفتاب را مستقیماً روی پوست بمالید و کرم دیگری مثل لوازم آرایش را زیر آن مصرف نکنید . ابتدا صبر کنید تا ضد آفتاب کاملاً روی پوست جا افتاده و خشک شود و سپس کرم آرایش روی آن بمالید یا لباس بپوشید . توصیه می شود ضد آفتاب حداقل 15 تا 30 دقیقه قبل از بیرون آمدن از خانه و تماس با آفتاب مصرف شود . بهتر است ضد آفتاب نزدیک چشم مالیده نشود به ویژه اگر ورزش یا فعالیت زیادی می کنید ؛ زیرا مواد شیمیایی ضد آفتاب می توانند موجب تحریک چشم شود برای محافظت از پوست دور چشم خود چشم ( برای پیش گیری از آب مروارید ) بهترین راه استفاده از عینک مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش ( UV) است .
نکته آخر و مهم تر از همه آن که مصرف ضد آفتاب به این معنی نیست که می توانید بدون هیچ اشکالی مقابل آفتاب بروید . چنین فکری باعث می شود که ضرر ضد آفتاب بیش از نفع آن شود بنا بر این باید ضمن استفاده مرتب از ضد آفتاب ، از نور مستقیم آفتاب نیز دور بود و سایر روش های مقابله با آفتاب مانند لباس پوشیدن و استفاده از کلاه و سایه بان و غیره را نیز فراموش نکرد . البته اثرات مفید نور آفتاب برای ساختن یتامینD نیز نباید دور از نظر بماند اما لازم به ذکر است که مقدار ویتامینD لازم با رژیم غذایی مناسب قابل دستیابی است و اگر از رژیم غذایی مناسب استفاده شود کمبود آن مشخص نخواهد شد .
