آرتروز یک بیماری مفصلی است که در آن غضروف مفصلی آسیب دیده و تخریب می شود و استخوان نزدیک مفصل تغییراتی پیدا کرده و برجستگی های کوچک استخوانی بنام استئوفیت در اطراف مفصل بوجود می آید. به همین دلیل بعضی از مردم به این بیماری ساییدگی مفصل هم می گویند. نام دیگر آرتروز استئوآرتریت است. آرتروز شایعترین بیماری مفصلی است. این بیماری هم مردان و هم زنان را مبتلا می سازد. آرتریت در دهه دوم و سوم زندگی شروع می شود و در سن 70 سالگی همه افراد کما بیش دچار این بیماری می باشند. در سن 40 سالگی تقریبا همه افراد جامعه تغییرات آرتروز را در مفاصل خود دارند ولی بیشتر آنها علامت خاصی احساس نمی کنند و تعداد نسبتا کمی دچار علائم آرتروز هستند. تقریبا همه جانوران از جمله ماهیها، دوزیستان، خزندگان (دایناسورها) و پستانداران آرتروز می گیرند.
آرتروز چند نوع است؟
علائم آرتروز چگونه است؟
آرتروز را چگونه تشخیص می دهند؟
آیا آرتروز درمان پذیر است؟
چند نکته
آرتروز چند نوع است؟
درحقیقت آرتروز دو نوع است
آرتروز اولیه که با افزایش سن در همه افراد بوجود می آید و همه مفاصل را مبتلا می سازد البته بیشتر مفاصل زانوها، مفصل ران به لگن، مفاصل انگشتان دست و پا و بالاخره ستون فقرات را گرفتار می کند.
آرتروز ثانویه که در مفصلی بوجود می آید که قبلا به وسیله بیماری دیگری آسیب دیده و ساختار آن تغییر کرده است مثلا مفصلی که دچار شکستگی شده، پس از بهبودی دچار آرتروز می شود
علائم آرتروز چگونه است؟
بیماری آرتروز شروعی تدریجی و سیری پیشرونده دارد و سال به سال شدیدتر می شود. اولین علامت آرتروز،درد مفصل است. این درد با فعالیت بدنی بدتر شده و با استراحت بهتر می شود. هنگام بیدار شدن از خواب، بیمار احساس می کند مفاصل او سفت شده اند و پس از 5 تا 10 دقیقه این حالت از بین می رود. با پیشرفت بیماری آرتروز به مرور زمان دامنه حرکات مفصل گرفتار کم و کمتر شده و ممکن است مفصل خشک و بی حرکت (انگیلوز) شود، البته فیزیوتراپی می تواند این حالت انیگیلوز و محدودیت حرکات را پیشگیری و درمان کند. گاهی مایع در مفصل مبتلا به آرتروز تجمع پیدا می کند.
آرتروز ستون فقرات ممکن است به نخاع یا اعصاب نخاعی فشار وارد آورد و مشکلاتی را برای بیمار بوجود آورد.
آرتروز را چگونه تشخیص می دهند؟
تشخیص آرتروز معمولا آسان است. البته گاهی این بیماری با بیماری روماتیسمی دیگر اشتباه می شود. گرفتن عکس از مفصل با اشعه x (رادیوگرافی) به تشخیص کمک می کند و میزان آسیب رسیده به آنرا نشان می دهد. آزمایش خون به تشخیص آرتروز کمکی نمی کند.
آیا آرتروز درمان پذیر است؟
آرتروز یک بیماری پیشرونده و مزمن است و بهبودی قطعی ندارد ولی ناامید نشوید اگر بیمار چاق است توصیه می شود وزن خود را کم کند تا فشار روی زانوها و مفصل لگن کمتر شود. علاوه بر آن کارهای زیادی برای بیمار مبتلا به آرتروز می توان انجام داد و همکاری بیمار در همه موارد بسیار اهمیت دارد. این اقدامات عبارتند از:
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی سبب جلوگیری یا معالجه محدودیت حرکتی و تقویت عضلات اطراف مفصل می شود. با تقویت عضلات، مفصل ثبات بیشتری پیدا کرده و مشکلات بیمار کمتر می شود.
داروها: برای تسکین درد علاوه بر استراحت نسبی، می توان استامینوفن به مقدار یک تا 2 قرص، 3 تا 4 مرتبه در روز (حداکثر 8 قرص در روز) مصرف نمود. البته مصرف طولانی مدت استامینوفن عوارض خطرناک کلیوی دارد ولی روی معده اثر بدی ندارد. اگر درد بیمار با استامینوفن بهتر نشد از آسپرین یا داروهای مشابه آن مانند دیکلوفناک،ایبوپروفن،ایندومتاسین، ناپروکسن و غیره می توان استفاده کرد.(توضیحات راجع به داروهای ضد درد نوشته طلیعه در آرشیو موجود می باشد.) البته این داروها بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شوند. این داروها عوارض گوارشی دارند و چنانچه برای مدتهایطولانی و خودسرانه مصرف شوند می توانند عوارض کلیوی هم بوجود آورند. اخیرا داروهایی ساخته اند که خصوصیات این داروها را دارند ولی عوارض گوارشی ندارند از جمله این داروهای جدید سلیکوکسیب را می توان نام برد.
شایان ذکر است این داروها درد و تورم مفضلی آرتروز را موقتا درمان می کنند ولی سیر پیشرونده آرتروز را تغییر نمی دهند.
عمل جراحی: برای درمان عوارض آرتروز گاهی مجبور به انجام عمل جراحی می شوند. در مواردی که مفصل لگن یا زانو بسیار آسیب دیده باشد گاهی با انجام عمل جراحی یک مفصل مصنوعی به جای آن می گذارند.
چند نکته:
1-آرتروز بیماری غضروف مفصل است و خوردن مواد غذایی محتوی کلسیم گرچه برای پوکی استخوان مفید است ولی در بهبود آرتروز تاثیری ندارد. چاقی سبب تشدید آرتروز زانوها و لگن می شود.
2-راه رفتن زیاد و بالا و پایین رفتن از پله ها آرتروز زانو و لگن را بدتر می کند.
3-گرم کردن مفصل مبتلا به آرتروز موقتا درد آنرا کم می کند
آرتروز واکسن ندارد.