به طور کلی در بیشتر انواع این پدیده شیئی چنان بازتاب می یابد که گویی برکه ای از آب در آن مکان و زیر این شیئ وجود دارد . در واقع اگر در جستجوی یک سراب واقعی و طبیعی هستند ، باید سری به مناطق گرمسیری بزنید و معمول ترین آنها را در بزرگراه ها ودر سطح جاده های آسفالته مشاهده کنید .
سراب از دیدگاه علمی چگونه توجیه می شود ؟
اصل و ریشه ی این پدیده را باید در شیوه ی حرکت نور در محیط های مختلف و به تبع آن پدیده ی شکست و انکسار نور بررسی کرد . همان طور که می دانید پرتوهای نور در عبور از محیط هایی با غلظت های متفاوت تغییر جهت داده و به عبارتی می شکنند ، مثل عبورنور از هوا به آب و یا از هوای گرمتر به هوای سردتر و علت هم به تغییر سرعت نور در محیط های متفاوت بر می گردد . سراب دقیقاً زمانی رخ می دهد که شاهد یک جابجایی و تغییر بسیار سریع در چگالی هوا و اتمسفر جو هستیم : یعنی زمانی که یک لایه هوا به مقدار نسبتا زیادی گرمتر از سطح مجاورش باشد . این اتفاق معمولا در روزهای گرم تابستان روی می دهد ، به شکلی که سطح یک جاده آسفالته که زیر تابش مستقیم خورشید به شدت داغ شده است .لایه هوایی را که دربالای آن قرار دارد ، کاملا گرم می کند و در نتیجه سبب ایجاد تفاوتی فاحش میان چگالی هوای این لایه و لایه های بالایی آن می شود . بدین ترتیب با عبور نور از این سطوح متفاوت جهت آن به سمت بالا تغییر می یابد و سراب ایجاد می شود .
برای بارزتر شدن قضیه به این نکته توجه کنید که به طور معمول پرتوهای بازتابی از یک شیئ مثلا یک خودرو در جهت های متعددی درفضا حرکت می کنند و یک جسم تنها در زمانی قابل رویت خواهد بود که گوشه ای از این پرتوها با مردمک چشم برخورد کنند دریک روز کاملا ابری ، شما تنها همان نوری را می بینید که به طور مستقیم از جسم به سوی چشمانشان بازتاب می یابد ، اما در روزهای آفتابی شرایط کمی متفاوت است در اینجا آن پرتوهایی که به طور مستقیم از شیئی به سوی چشم ها حرکت می کنند همان وضعیت قبلی تکرار می کنند . اما علاوه بر این پرتوهایی نیز وجود دارند که به سمت زمین حرکت می کنند این پرتوها در عبور از لایه سردتر و چگالی تر بالایی به لایه گرمتر و سبک تر پائینی شکسته و به طرف چشمانش باز می تابنددر نتیجه این فرآیند ، شما شاهد 2 تصویر یکسان از شیئ خواهید بود ، یکی روی جاده و دیگری در سطح آن .
مغز انسان تنها قادر به درک حرکت نور در مسیر مستقیم است ، بنابراین چنین به نظر می آید که در سطح جاده چاله ای پر از آب وجود دارد که تصویر دوم حاصل از انعکاس تصویر اول در داخل این آب است . از این نوع سراب به عنوان سراب پائینی و یا فرعی یاد می شود چرا که شکل گیری آن در زیر خط افق است .
سرابهای بالاتر و اصلی انواعی هستند که در بالای خط افق ظاهر می شوند . این نوع سراب در چشم اندازهای پوشیده از یخ و یا آبهای بسیار سرد روی می دهد .
جایی که یک لایه بسیار سردتر از هوا زیر لایه نسبتاً گرمتر قرار گرفته است و همین باعث می شود سراب خیلی بالاتر از سطح معمول آن ظاهر شود .
مشاهده ی قایق هایی که در هوا شناورند بر اثر همین شکل سراب است . در این نوع معمولاً شیئ بازتابی از اندازه های اولیه ی خود خارج شده و تصویری غیر واقعی و بسیار بزرگتر را به نمایش می گذارد